NHÌN LẠI VỤ KỲ ÁN NÔNG TRƯỜNG SÔNG HẬU
1 - LƯỢC KÊ MỘT SỐ SỰ KIỆN TỪ KHI THANH TRA NÔNG TRƯỜNG SÔNG HẬU.
Đầu năm 2006, thành phố Cần Thơ bất ngờ tổ chức thanh tra nông trường Sông Hậu. Anh hùng Trần Ngọc Sương gian nan, oan khốc suốt 6 năm, chịu tạm giam, rồi cuối năm 2009, bà Sương bị xét xử qua hai phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm ở thành phố Cần Thơ, bị hình phạt 8 năm tù giam và phải bù thiệt hại hơn 4 tỉ đồng, trong khi bà Ba Sương thực chất không tham ô, không lập quỹ trái phép.
Theo giới thiệu của Wikipedia Tiếng Việt: Bà Trần Ngọc Sương (sinh1940) là một nữ Anh hùng thời kỳ đổi mới và là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên được bình chọn là “Người phụ nữ ấn tượng khu vực châu Á - Thái Bình Dương” năm 2002. Thân phụ của bà là ông Trần Ngọc Hoằng, người được xem là có công tổ chức khai hoang gần 7.000 ha đất ở vùng Hậu Giang. Cả hai cha con lần lượt giữ chức giám đốc Nông trường Sông Hậu, đã góp công lớn trong việc đưa nông trường Sông Hậu trở thành một trong những đơn vị kinh tế Nhà nước nổi bật ở thời kỳ đổi mới và đều được phong danh hiệu Anh hùng Lao động…
· Những mốc thời gian gắn với sự kiện
vụ kỳ án oan nghiệt và đau lòng này:
- Ngày 10-4-2006, thành phố Cần Thơ tổ chức thanh tra Nông trường Sông Hậu với danh nghĩa: “Đoàn công tác xử lý và củng cố nông trường Sông Hậu”. Thực hiện Quyết định số 921/QĐ-UBND ngày 21/03/2006 của Chủ tịch UBND TP.Cần Thơ về việc thành lập Đoàn Thanh tra tại Nông trường Sông Hậu.
- Ngày 20-4-2006, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Tấn Dũng ký Quyết định số 88/2006/ QĐ-TTg : “Phê duyệt Đề án sắp xếp, đổi mới các nông trường quốc doanh trực thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Cần Thơ như sau: Chuyển Nông trường Sông Hậu thành Công ty Nông nghiệp Sông Hậu. Chuyển Nông trường Cờ Đỏ thành Công ty Nông nghiệp Cờ Đỏ… Lập quy hoạch sử dụng đất trong các Công ty nói trên phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế, xã hội và kế hoạch phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản của địa phương; giao lại đất chuyên dùng công cộng, đất ở cụm tuyến dân cư hiện do các nông trường đang quản lý về cho địa phương quản lý và thực hiện các hình thức giao đất, cho thuê đất trong các Công ty theo quy định của pháp luật”.
- 14- 4-2007, Cơ quan CSĐT Công an TP Cần Thơ đã quyết định khởi tố vụ án hình sự “Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng” xảy ra tại Nông trường Sông Hậu (NTSH - nay là Công ty Nông nghiệp sông Hậu).
- Ngày 25-10-2007, Phó Bí thư Thành ủy Cần Thơ Phạm Thanh Vận đã chủ trì buổi làm việc với Giám đốc Nông trường Sông Hậu Trần Ngọc Sương. Tại buổi làm việc, ông Vận được báo chí trích băng ghi âm cho biết Thành ủy Cần Thơ đang cân nhắc việc chuyển đổi toàn bộ đất đai của Nông trường Sông Hậu và Nông trường Cờ Đỏ thành khu đô thị mới Nam Sông Hậu. (*)
- Từ ngày 11 đến ngày 15-8-2009, Toà án huyện Cờ Đỏ mở phiên toà sơ thẩm xét xử vụ án "Lập quỹ trái phép" tại Nông trường Sông Hậu.
Sau phiên xét xử sơ thẩm, hơn 3.400 hộ nông dân và công nhân nông nghiệp ở NTSH đã phản ứng Tòa án ND huyện Cờ Đỏ đã cố tình xử oan đối với bà Ba Sương. Hơn 110 người dân làm đại diện cùng ký tên vào “Đơn xin đi tù thay cho bà Ba Sương”. Trong đơn, những người nhận có mặt từ những năm NTSH thành lập cho đến nay (ít nhất cũng gần 30 năm) cho rằng, mức án 8 năm tù và phải đền bù thiệt hại với số tiền hơn 4 tỷ đồng đối với bà Sương là quá khắt khe, quy sai tội cho bà Ba Sương. Trong đơn có viết: "Một vị giám đốc suốt đời chỉ biết hy sinh lặn lội khắp nơi để tìm giống cây tốt, kỹ thuật chế biến, tìm kiếm khách hàng để có đầu vào và đầu ra nhằm mang lại cuộc sống ổn định, hạnh phúc cho bà con nông dân chúng tôi…Chúng tôi xin được ở tù thay cho cô Ba Sương nếu tòa quyết đưa cô vào tù. Mỗi người xin ở tù thay cho cô Sương một tháng vì tội của cô là tội chỉ lo cho mọi người chứ không có động cơ vụ lợi cho cá nhân…”.
- Ngày 19-08-2009, bà Trần Ngọc Sương có bản kháng cáo gửi lên Tòa phúc thẩm, Toà án Nhân dân thành phố Cần Thơ. Ngày 29-08-2009, bà Sương gửi bản kháng cáo bổ sung lần 1, và ngày 24-10 gửi bản kháng cáo bổ sung lần 2.
- Ngày 15-9-2009, Ban Thường trực UBTƯMTTQ Việt Nam đã có văn bản 4309/MTTW-BTT, do Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Vũ Trọng Kim ký gửi Bộ trưởng Bộ Công an, Viện trưởng Viện KSND tối cao, Chánh án TAND tối cao, về việc "kiến nghị xem xét bản án” sơ thẩm xét xử không công minh đối với bà Trần Ngọc Sương..
- Sáng 19-11-2009, sau 2 lần tạm hoãn, TAND thành phố Cần Thơ đã mở phiên tòa phúc thẩm xét xử vụ án “Lập quỹ trái phép” ở Nông trường Sông Hậu, quyết định y án sơ thẩm 8 năm tù đối với bị cáo Sương, buộc bị cáo phải nộp trả cho Nông trường Sông Hậu hơn 4,3 tỷ đồng. Tại phần tuyên án vào chiều ngày 19-11, bà Trần Ngọc Sương không có mặt tại tòa vì đã phải nhập viện cấp cứu, sau những căng thẳng quá một buổi sáng tới đầu giờ chiều ngồi tham gia phiên xét xử phúc thẩm do sức khỏe quá yếu.
Khi được tòa phúc thẩm cho nói lời cuối cùng trước khi Hội đồng xét xử vào phòng nghị án, bà Trần Ngọc Sương nói rằng sẽ tiếp tục kêu oan đến cùng, bà thà chết chứ không chịu bị xử oan.
- Ngày 23-11-2009, bà Trần Ngọc Sương đã chính thức gửi đơn khiếu nại lên Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao để xin xem xét lại toàn bộ vụ án hình sự tại Nông trường sông Hậu theo trình tự giám đốc thẩm.
- Ngày 27-11-2009, Luật sư Nguyễn Trường Thành - Luật sư bào chữa cho bà Sương - đã gởi đơn lên Chánh án Toà án Nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, Toà hình sự toà án Nhân dân tối cao, Vụ 3 Viện kiểm sát Nhân dân tối cao đề nghị giám đốc thẩm vụ án "Lập quỹ trái phép" tại Nông trường Sông Hậu. Chiều cùng ngày, Viện kiểm sát Nhân dân huyện Cờ Đỏ công bố quyết định số 01/KSĐT do Viện trưởng Phạm Văn Uyên ký ngày 18-09-2009, khởi tố bà Sương thêm tội Tham ô tài sản ngoài tội Lập quỹ trái phép.
- Ngày 24 tháng 8 năm 2011, Ban thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã có văn bản số 1594/MTTW-BBT gửi Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao và Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao, nêu quan điểm đề nghị đình chỉ vụ án, đình chỉ điều tra bà Trần Ngọc Sương về tội danh “lập quỹ trái phép” ở Nông trường Sông Hậu, đồng thời xử lý các sai sót của bà Trần Ngọc Sương trong lĩnh vực tài chính bằng các biện pháp hành chính và dân sự.
- Dưới áp lực mạnh mẽ của dư luận, ngày 19-1-2012, Viện kiểm sát Nhân dân thành phố Cần Thơ đã ra quyết định đình chỉ vụ án Nông trường Sông Hậu và đình chỉ mọi hoạt động tố tụng đối với từng bị can.
- Ngày 09/02/2012 bà Sương đã được khôi phục sinh hoạt Đảng
(*) Theo như Công bố của Thành ủy T. phố Cần Thơ: Toàn bộ diện tích đất tự nhiên ở NTSH đã được Thành ủy, UBND thành phố Cần Thơ đưa vào quy hoạch “Phát triển đô thị mới”, rộng 20.000 ha, trong đó riêng diện tích 7.000 ha “bờ xôi ruộng mật” của NTSH cũng nằm trong quy hoạch này. Nếu nơi đây bị xóa trắng để gọi các nhà đầu tư đến làm khu công nghiệp, thì sẽ ảnh hưởng nhiều đến an ninh lương thực, mất đi một mô hình của CNXH đang đầy sức lực hội nhập WTO. Vì muốn lấy đất nông trường Sông Hậu để giáo cho các nhà đầu tư mà mất đi mô hình Trung tâm nông nghiệp công nghệ cao đã dày công xây dựng suốt hơn 30 năm. Nơi đây, hình mẫu đã có đội ngũ công nhân nông nghiệp do Đảng ủy, Ban giám đôc Nông trường đang thực thi có hiệu quả và rất dân chủ cũng bị tiêu luôn.
2 – NHỮNG BỨC THƯ VÀ LỜI GÓP Ý
BỊ THÀNH ỦY CÂN THƠ BỎ QUA.
* Thư của Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt
VÕ VĂN KIỆT Tp.HCM, ngày 08 tháng 05 năm 2008
Kính gửi: THƯỜNG VỤ THÀNH ỦY
THÀNH PHỐ CẦN THƠ
Trong chuyến đi công tác vừa rồi về thăm Cần Thơ, tôi có nghe tin Thủ trưởng cơ quan điều tra Công an Thành phố Cần Thơ quyết định khởi tố vụ án hình sự cố ý làm trái quy định về quản lý kinh tế gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng xảy ra tại Nông trường Sông Hậu.
Tìm hiểu thêm, tôi được biết cơ quan cảnh sát điều tra khởi tố vụ án xuất phát từ Thông báo kết luận của Phó bí thư Thường trực Thành ủy tại cuộc họp ngày 18/3/2008, trong đó có chỉ đạo trực tiếp việc khởi tố vụ án, đồng thời cũng nêu rõ tội danh làm cơ sở khởi tố. Tôi không lầm thì thông thường việc này phải do cơ quan điều tra hoặc VKS tiến hành.
Tôi không rõ có những lý do gì bên trong để các đồng chí giải thích cho việc này: Cơ quan Đảng chỉ đạo cơ quan điều tra khởi tố vụ án. Đồng thời nhắc lại để biết là nông trường Sông Hậu và Ba Sương đã có những đóng góp không nhỏ cho nông nghiệp và phát triển nông thôn ở Cần Thơ, Hậu Giang và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, những sai phạm nếu có thì cũng nên giải quyết có tình có lý.
Tôi cũng được nghe phản ảnh việc Thành ủy, UBND chủ trương thu hồi 4.000 ha đất của Nông trường Sông Hậu và 1.000 ha đất của nông trường Cờ Đỏ để quy hoạch xây dựng khu công nghiệp. Tôi hoàn toàn không tán thành chủ trương này vì xét về hiệu quả kinh tế: Đây là vùng lúa năng suất rất cao, hạ tầng kỹ thuật nông nghiệp đã được đầu tư bài bản, hoàn chỉnh, bên cạnh đó vùng này là vùng trũng, do vậy nếu làm KCN sẽ rất tốn kém trong viẹc san nền đảm bảo không ngập trong mùa nước nổi… Thêm vào đó, Thành phố cần Thơ và tỉnh Hậu Giang chưa phải đã hết đất cho khu công nghiệp cặp hai bên bờ sông Hậu.
Dịp vừa rồi về dự lễ nên không có điều kiện hỏi các đồng chí những vấn đề trên. Tôi muốn các đồng chí cho biết những thông tin đầy đủ liên quan đến các vụ việc trên.
Thân ái
(Đã ký)
Võ Văn Kiệt
* Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình: “ Đừng quá bất công với Ba Sương!”
Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình cho biết, bà hết sức bất bình và phản đối bản án phúc thẩm vừa được tuyên đối với nguyên Giám đốc Nông trường Sông Hậu Trần Ngọc Sương. Bà nói: "Chính tôi là người đã từng đi đến Nông trường Sông Hậu để xác minh có xứng đáng tuyên dương danh hiệu Anh hùng hay không thì đã thấy rõ là hoàn toàn xứng đáng. Nông trường Sông Hậu đã cải thiện được cuộc sống cho hàng ngàn người nông dân khi làm ăn càng ngày càng hiệu quả, phát triển. Đó là Nông trường Anh hùng, cá nhân cô ấy (Trần Ngọc Sương) cũng là Anh hùng, không phải ngẫu nhiên được như thế".
Về cáo buộc lập "Quỹ trái phép" hay "Quỹ đen" đối với bà Trần Ngọc Sương, nguyên Phó Chủ tịch nước khẳng định:
- Đây không phải là "Quỹ đen" mà phải gọi đúng tên là "Quỹ đời sống", trong thời gian đó người ta cũng gọi đây là "Quỹ đời sống. Cô ấy duy trì quỹ đó không phải để cho riêng mình tiêu xài, cũng không hề có gì dấu giếm để phục vụ cho những lợi ích cá nhân. Tôi biết cô ấy không lập gia đình, cả cuộc đời dành mọi tâm huyết lo lắng cho Nông trường, cho cuộc sống biết bao người nông dân, nguyên cái đó thôi cũng khiến chúng ta phải suy nghĩ về động cơ việc làm của cô ấy. Bây giờ nếu so sánh với một số vụ án tham nhũng đã được xét xử gần đây thì bản án này quả là không công bằng, quá bất công cho Ba Sương”.
* Bà Hà Thị Khiết:
"Tôi chưa bình luận về khía cạnh "nặng" hay "nhẹ" của bản án phúc thẩm vừa được tuyên đối với chị Ba Sương, nhưng tôi mong các cơ quan pháp luật ở Trung ương cần xem xét thận trọng và kỹ càng hơn, bây giờ sự việc lỡ thì đã lỡ rồi nên chúng ta càng phải thận trọng hơn. Khi xét xử, không thể không tính đến công trạng và cống hiến của bản thân chị ấy (Trần Ngọc Sương). Ngoài ra, chúng ta cũng rất cần đặt những sự việc đã xảy ra trong bối cảnh xã hội lúc đó để có những phán quyết đảm bảo có lý, có tình và đúng pháp luật. Tôi nghĩ chị ấy cũng chỉ vì để giúp đỡ, chăm lo cho mọi người, cho công việc chung của Nông trường nên mới duy trì Quỹ đời sống. Chúng ta phải hết sức thận trọng, bỏ tù một người Anh hùng như chị Ba Sương không chỉ là điều đáng tiếc mà còn là điều tối kỵ"..
* Ý kiến của Ban thường trực UBTW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
Sau phiên sơ thẩm, Ban Thường trực Ủy ban T.Ư Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam đã có văn bản 4309/MTTW-BTT, do Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Vũ Trọng Kim ký. gửi Bộ trưởng Bộ Công an, Viện trưởng Viện KSND Tối cao, Chánh án TAND Tối cao, về việc “kiến nghị xem xét bản án”. Theo văn bản này: “Sau khi nghiên cứu, Ban Thường trực Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam nhận thấy, sự việc xảy ra ở Nông trường Sông Hậu, TP Cần Thơ vừa qua là hết sức đáng tiếc, thu hút sự quan tâm của dư luận, bởi nhiều năm qua Nông trường Sông Hậu là một trong những đơn vị tiêu biểu của các nông trường quốc doanh trong cả nước. Chính vì thế Nông trường Sông Hậu đã 2 lần được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động. Cá nhân bà Trần Ngọc Sương có nhiều đóng góp cho sự phát triển của Nông trường cũng như sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động…”.
Văn bản của Ban Thường trực Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam còn nêu rõ: “Đề nghị các đồng chí chỉ đạo công tác điều tra, truy tố, xét xử cần hết sức thận trọng, khách quan, chính xác, tránh làm oan người vô tội. Quá trình xử lý vụ việc cũng cần tính đến sự chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế trong giai đoạn hiện nay; nhiều qui định có thể không phù hợp với sự vận hành của một nông trường quốc doanh vừa có tính chất của một doanh nghiệp Nhà nước lại vừa có tính chất như một hợp tác xã. Mặt khác, quá trình xử lý cũng cần cân nhắc thận trọng đến hiệu ứng của dư luận đối với kết quả bản án; nhân thân cũng như những đóng góp của cá nhân bà Trần Ngọc Sương đối với sự phát triển của đất nước, của ngành Nông nghiệp trong thời gian qua”.
Được biết, Đoàn Chủ tịch T.Ư Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cũng đã có văn bản chỉ đạo Ban Chính sách - Pháp luật kiến nghị theo thẩm quyền để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho bà Trần Ngọc Sương.
* Ông Nguyễn Văn Pha, Phó Chủ tịch UBTƯMTTQ Việt Nam:
“Với những tài liệu chúng tôi có được về vụ án này, tôi cho rằng, vụ việc chưa đến mức phải xử lý bằng hình sự. Điều 166 Bộ luật Hình sự không nêu ra những yếu tố cấu thành tội danh "Lập quỹ trái phép”. Điều đó dẫn đến những cách hiểu khác nhau, nhận thức khác nhau về những yếu tố cấu thành tội danh này. Khi chúng tôi thảo luận về vụ án Nông trường Sông Hậu, nhiều chuyên gia pháp luật cho rằng, ít nhất phải có hai yếu tố cơ bản để có thể bị cáo buộc vào tội "Lập quỹ trái phép”. Một là, có hành vi thành lập quỹ (trái phép) như ký quyết định thành lập quỹ hoặc ra lệnh thành lập quỹ. Hai là, tài sản, các nguồn tài chính đưa vào quỹ này không thuộc sở hữu tư nhân mà thuộc sở hữu nhà nước, bắt nguồn từ ngân sách nhà nước (tài sản công). Đây cũng là cách hiểu thông thường hiện nay về lập quỹ trái phép. Tuy nhiên, trong vụ án này, liên quan đến bà Trần Ngọc Sương nhiều chuyên gia pháp luật cho rằng không có cả hai yếu tố nói trên. Quỹ được thành lập tại Nông trường Sông Hậu do Ban Đời sống Công đoàn Nông trường Sông Hậu quản lý và do ông Trần Ngọc Hoằng thành lập (theo hồ sơ vụ án là năm 1994, nhưng thực tế từ những năm trước 1994, cùng với việc hình thành Nông trường). Nguồn tài chính, tài sản của Quỹ chủ yếu dựa vào sự đóng góp của các đoàn viên Công đoàn và một phần dựa vào nguồn tín dụng của Ngân hàng thương mại, không có khoản nào từ ngân sách Nhà nước chuyển vào Quỹ. Như vậy, bà Trần Ngọc Sương rõ ràng không có hành vi đứng ra thành lập Quỹ trên tại Nông trường Sông Hậu và cũng không có trách nhiệm điều hành, quản lý Quỹ này. Do đó không có cơ sở (pháp lý và thực tiễn) để cáo buộc bà Trần Ngọc Sương phạm tội "Lập quỹ trái phép” theo Điều 166 Bộ luật Hình sự”.
* Ý kiến Luật sư
Luật sư Nguyễn Đăng Trừng (Đại biểu Quốc hội khóa XII, Chủ nhiệm Đoàn luật sư thành phố Hồ Chí Minh), cùng luật sư Nguyễn Trường Thành bào chữa tại phiên xét xử phúc thẩm: “Thực chất nguồn quỹ bị coi là “trái phép” này được lập từ khi nông trường mới thành lập theo Nghị định 25/NĐ-HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ). Nói đến chữ “lập quỹ” tức là sự khởi đầu của một nguồn quỹ. Quỹ này do cố giám đốc Trần Ngọc Hoằng lập ra, đúng pháp luật bảo đảm dân chủ và được gọi là quỹ đời sống, do công đoàn nông trường quản lý, một hình thức sản xuất phụ để tự cải thiện những khoản chi vặt trong phạm vi nội bộ nông trường mà không đụng đến tiền vay ngân hàng, không dính gì với ngân sách Nhà nước. Quỹ này chi vào việc nâng cao đời sống, thực hiện các chính sách cần thiết đối với người lao động tại nông trường, như: Khen thưởng, thăm hỏi người bệnh, ma chay, cưới hỏi, thăm các gia đình chính sách... Sau khi Giám đốc Trần Ngọc Hoằng nghỉ hưu, bà Trần Ngọc Sương, giám đốc kế vị vẫn duy trì quỹ này từ năm 2.000. Vì vậy không thể coi đây là “Lập quỹ trái phép”. Đối với nông trường Sông Hậu, 30 năm qua bà Trần Ngọc Sương chỉ có công lớn, không có tội…
… Việc chi hơn hai tỷ đồng trong Quỹ trái phép cho cán bộ công nhân viên NTSH đi công tác trong và ngoài nước trong nhiều năm, là có lợi chứ không gây thiệt hại. Bởi trong thời gian đó, Nông trường xuất khẩu hàng hóa được 192 triệu USD, Nhà nước cho phép chi 3 phần trăm doanh số cho xúc tiến thương mại, giao dịch, hoa hồng, tức là khoảng 5,7 triệu USD, trong khi đó nguyên GĐ Ba Sương chi ra chỉ có hơn 2 tỉ đồng VN”.
(Còn tiếp).
Bùi Văn Bồng